Archeologisch onderzoek Papiermolen vertelt meer over molentuin
In 2017 is archeologisch onderzoek gedaan in de omgeving van zwembadcomplex De Papiermolen, vanwege de werkzaamheden voor Aanpak Ring Zuid. In het onderzoek zijn onder andere plantenresten aangetroffen. Daardoor weten we nu iets meer over de tuin die rond de voormalige molen heeft gelegen.
Openluchtzwembad De Papiermolen is vernoemd naar een molen die in 1734 in gebruik werd genomen voor de bereiding van papier. Om papier te maken, werden lompen met de molen zeer fijn vermalen. Rond de papiermolen ontstond een buurschapje met dezelfde naam, waar de mensen woonden die in de papiermolen werkten. Ook de eigenaar van de molen had hier een woning. Op oude kaarten is te zien dat rond zijn woning enkele tuinen waren aangelegd. Van die tuinen zijn resten teruggevonden. Wat groeide er in zo’n molentuin?
Waterplanten
In het archeologisch onderzoek zijn de resten van dertien soorten waterplanten teruggevonden. Daaruit blijkt dat in de tuin een grote vijver moet hebben gelegen. Sommige van deze waterplanten komen vooral in siertuinen voor. Een voorbeeld hiervan is pijlkruid (Sagittaria sagittifolia), dat opvallende pijlvormige bladeren heeft en witte bloemen met paarse stip. Ook is er waterdrieblad (Menyanthes trifoliata) aangetroffen, een plant met roze franjebloemen. Verder blijkt dat de vijvers een gezonde waterhuishouding hadden. Er zijn zuurstofplanten aangetroffen zoals eendenkroos en waterranonkel, en resten van insecten die in zoet water leven. Ook is de cocon van een visbloedzuiger gevonden, die alleen in zoet visrijk water voorkomt.
Moestuin
De tuinen rond de molen waren echter niet alleen voor de sier. Ook moet rondom de molen een moestuin hebben gelegen. Er zijn uit die periode eetbare planten aangetroffen, zoals postelein, witte mosterd en framboos. Ook zijn resten van hennep gevonden. Van de vezels van deze planten kon touw worden gemaakt. Ook zijn resten gevonden van wouw, wat kan gebruikt zijn om verfstoffen te maken.
Praktisch nut
In de negentiende eeuw kwam een andere manier van papier maken op, met behulp van stoommachines, en raakte de papiermolen langzaam zijn functie kwijt. In 1843 werd de papiermolen verkocht, afgebroken en als barkmolen herbouwd in Steenwijk. De grote vijver werd gedempt, maar de bewoners van het buurtschap bleven. De tuinen kregen steeds meer praktisch nut. Er is aardappelzaad teruggevonden en in de waterputten die bij deze periode hoorden, is boekweit, selderij en postelein aangetroffen. Ook (bos)aardbei, kers, pruim, framboos , vijg en braam werden in de moestuintjes verbouwd. Ook groeide er hazelaar, okkernoot (walnoot) en hondsroos.
Rozen
Bijzonder is dat in het archeologisch onderzoek ook doornen van rozen zijn teruggevonden. Dat is voor het eerst in de gemeente Groningen. De vondst van rozen draagt bij aan een romantisch beeld van het buurtschapje, maar het leven zal er ongetwijfeld hard zijn geweest. In de jaren vijftig van de vorige eeuw kwam er een einde aan het buurtschapje, toen de gemeente het gebied aanwees als locatie voor het nieuwe zwembadcomplex.
Dit is een bewerking van het artikel Uniek inkijkje in een 250 jaar oude molentuin, geschreven door gemeentelijk archeoloog Froukje Veenman en geplaatst op de website erfgoed.groningen.nl.
Lees ook:
Bij archeologisch onderzoek aan de Brailleweg zijn opmerkelijke opgravingen gedaan uit verschillende periodes. Zo is er een granaathuls gevonden uit de Eerste Wereldoorlog en een reclamebordje van vermoedelijk vlak na de Tweede Wereldoorlog. De opgravingen komen voor een deel vermoedelijk uit het slib van een voormalig stukje van het Helperdiep, vertelt archeoloog André Pleszynski van MUG Ingenieursbureau.
Afgelopen zaterdag organiseerde Aanpak Ring Zuid in samenwerking met archeologen van het ingenieursbedrijf MUG en Combinatie Herepoort een speciale Archeologiedag voor omwonenden van de H.L. Wichersstaat. Op de bouwplaats bij de H.L. Wichersstraat zijn verschillende archeologische vondsten gedaan. De direct omwonenden mochten als eerste de vondsten van dichtbij bekijken.
Op dit moment wordt er een archeologisch onderzoek uitgevoerd bij de H.L. Wichersstraat, op de plek waar de bouwkuip van de verdiepte ligging van de zuidelijke ringweg komt. Bij dit onderzoek zijn onder andere drie kanonskogels gevonden die in 1672 vanuit de stad zijn afgevuurd op de manschappen van Bommend Berend. Verder lijkt het erop dat de houtzaagmolen De Zaayer, die hier ooit gestaan heeft, al veel eerder is gebouwd dan werd aangenomen. Het onderzoek duurt nog tot eind volgende week.