Jaaroverzicht 2020: Afstand houden en ruimte maken

2020 stond voor Aanpak Ring Zuid vooral in het teken van afstand en ruimte. Afstand houden was natuurlijk verplicht vanwege het coronavirus, waardoor het jaar voor iedereen geheel anders verliep dan verwacht. Ruimte maken was op verschillende plekken nodig om verder aan de nieuwe ringweg te kunnen bouwen, denk aan de verdiepte ligging, nieuwe op- en afritten en het nieuwe Julianaplein. Verder hebben we enkele belangrijke mijlpalen bereikt. Een terugblik op een bijzonder jaar, met een doorkijkje naar 2021.

Anderhalvemetersamenwerking

2020 was het jaar waarin corona de wereld platlegde. De coronamaatregelen hebben ook effect hebben gehad op ons project.

Gelukkig konden de collega’s op de bouw tijdens de coronacrisis doorwerken. Uitvoeder Marco Prins (Combinatie Herepoort) vertelde in mei hoe hij samen met zijn team ervoor zorgt dat alle werkzaamheden op een veilige manier doorgaan.

Communicatie

De maatregelen hadden ook effect op de communicatie met omwonenden. Zo konden informatiebijeenkomsten helaas niet doorgaan. Daarom hebben we video’s gemaakt waarin omgevingsmanager Bert Kramer van Combinatie Herepoort vertelt over de komende werkzaamheden, bijvoorbeeld bij het Oude Winschoterdiep en de Brailleweg. Verder zijn we een videospreekuur gestart en hebben we digitale bijeenkomsten georganiseerd. Ook ons informatiecentrum Paviljoen Ring Zuid moest de deuren sluiten. Begin april ging de feestelijke opening van de Helperzoomtunnel niet door. Ook bij andere mijlpalen die we dit jaar hebben gehaald, zoals het openstellen van de op- en afrit bij bedrijventerreinen Eemspoort en Driebond, konden we  geen fysieke bijeenkomsten organiseren.

Verdiepte ligging steeds beter zichtbaar

Het verdiept aanleggen van een deel van de zuidelijke ringweg is een van de meest opvallende onderdelen van het project. In 2020 zijn we verdergegaan met het maken van de bouwkuip waarin we de verdiepte ligging gaan bouwen.

Damwandplanken intrillen

Op verschillende plekken hebben we in 2020 damwandplanken in de grond getrild, zoals bij de Hereweg, de H.L. Wichersstraat en het Oude Winschoterdiep. Deze werkzaamheden leveren veel geluidsoverlast en trillingen op in de directe omgeving. Nu, eind 2020, is 94 procent van de damwandplanken voor de verdiepte ligging ingetrild. Er is nog zo´n 180 meter aan damwandplanken te gaan, namelijk bij de oostzijde van de Hereweg en ter hoogte van het spoor.

Ankers aanbrengen

Naast het intrillen van damwandplanken werken we ook op de bouwterreinen van de verdiepte ligging. Zo brengen we twee types ankers aan: damwandankers en gewi-ankers. De damwandankers plaatsen we door de damwanden heen. Deze houden de damwanden op hun plek als we verder gaan uitgraven. Verticale gewi-ankers zorgen voor de verankering van de vloer van de verdiepte ligging.

Demping Oude Winschoterdiep

In april en mei hebben we een deel van het Oude Winschoterdiep gedempt. Dat was nodig om het laatste deel van de oude ringweg te slopen en op deze plek de bouwkuip voor de verdiepte ligging aan te leggen. In deze video legden we uit wat er ging gebeuren.

Water wegpompen

In mei kreeg Combinatie Herepoort een vergunning van Waterschap Hunze en Aa´s voor het wegpompen van grondwater uit de bouwkuip bij het bouwen van de verdiepte ligging. In de vergunningprocedure waren ruim honderd zienswijzen ingediend. Hieruit bleek dat er bij omwonenden veel vragen en zorgen waren. We hebben de brochure Beheerst en veilig bouwen op de Hondsrug uitgegeven en een filmpje gemaakt om alle belangstellenden zo goed mogelijk te informeren over de bouwmethode, de risico’s, het beheersen van deze risico’s, de mogelijke maatregelen en de wijze waarop we omgaan met eventuele schade.

Helperzoomtunnel geopend

In april hebben we de Helperzoomtunnel geopend. Deze tunnel vervangt de spoorwegovergang bij de Esperantostraat, die om veiligheidsredenen moest sluiten.

De Helperzoomtunnel is een verbinding voor auto’s, fietsers, bussen en hulpdiensten tussen Helpman/Coendersborg en de wijken aan de oostzijde van het spoor (Europapark, De Linie en De Oosterpoortbuurt). Vrachtwagens mogen er niet doorheen. De Helperzoomtunnel ligt in het verlengde van de Helper Brink en sluit aan op de Duinkerkenstraat.

Bouw en opening

De bouw van de tunnel is gestart in 2017. In 2018 ging het inschuiven van de betonnen tunneldeel onder het spoor mis, toen de grond zich anders gedroeg dan verwacht. In augustus 2019 is het tunneldeel onder het spoor alsnog succesvol op zijn plek geschoven. Op 3 april reden de eerste auto’s en fietsers door de tunnel. Vanwege de coronamaatregelen moesten we de feestelijke activiteiten rond de openstelling helaas afblazen. Voor belangstellenden hebben we een video gemaakt zodat zij toch een indruk van de nieuwe tunnel konden krijgen.

Onoverzichtelijke Esperantokruising voorgoed dicht

Begin april, direct na het openen van de Helperzoomtunnel, ging de spoorwegovergang bij de Esperantostraat dicht. De overgang stond bekend als complex en onoverzichtelijk, en werd daarom door veel verkeersdeelnemers als onveilig beschouwd. De afsluiting van deze spoorwegovergang in het zuiden van de stad had natuurlijk gevolgen voor de directe omgeving, zoals de Herewegbuurt.

De Esperantokruising werd opgeheven in verband met de komst van een extra spoor tussen stations Groningen en Groningen Europapark. Met de nieuwe situatie van meer sporen en meer treinen was het voor de veiligheid noodzakelijk de overweg op te heffen. Fietsers kunnen nu het spoor veilig kruisen bij de fietstunnel bij station Groningen Europapark, de nieuwe Helperzoomtunnel of het Herewegviaduct. Automobilisten hebben behalve de Helperzoomtunnel ook de Hereweg en de zuidelijke ringweg als alternatieve routes.

Herinrichten kruisingen

Direct na het sluiten van de spoorwegovergang heeft Combinatie Herepoort de twee kruisingen naast de gesloten overgang heringericht. Op de kruising Verlengde Lodewijkstraat/ Esperantostraat werden de verkeerslichten uitgeschakeld en de belijning op de weg aangepast. Op de kruising Helperzoom/Kempkensberg/ Verlengde Willemstraat/Waterloolaan werd de voorrangssituatie gewijzigd. Ook is hier de Helperzoom een stukje plek verlegd om voldoende ruimte te maken voor de bouwkuip van de verdiepte ligging.

Sterrebosstraat

Om sluipverkeer door de Herewegbuurt tegen te gaan, werd eind april de Sterrebosstraat afgesloten van de Waterloolaan. De afsluiting gold alleen voor autoverkeer, voor voetgangers en fietsers veranderde er niets.

Veranderde aansluitingen op de ringweg

De ringweg is verbonden met de stad door de op- en afritten. In 2020 hebben we hierin veel belangrijke veranderingen aangebracht. Een overzicht van west naar oost.

1. Nieuwe oprit Laan Corpus den Hoorn

De nieuwe oprit vanaf de rotondes bij Laan Corpus den Hoorn en Stadspark richting Drachten is in oktober open gegaan. Via deze oprit rijdt het verkeer dat vanaf de westelijke ringweg of vanaf de Laan Corpus den Hoorn richting Drachten gaat. De nieuwe oprit ligt een stukje noordelijker dan de oude oprit. Hier is ruimte ontstaan om een nieuwe afrit te maken.

2. Oprit Bergenweg dicht

De oprit Bergenweg was de oprit vanaf de Europaweg richting Hoogezand. Half november is deze oprit voor langere tijd dichtgegaan. Daardoor krijgen we voldoende ruimte voor de aanleg van de nieuwe op- en afritten bij de Europaweg.

3. Afrit Lubeckweg dicht

De afrit van de zuidelijke ringweg bij de Lübeckweg ging half juni voor enkele jaren dicht. Deze afrit bij Dagblad van het Noorden verviel vanwege de werkzaamheden op en rond het Europaplein. De afrit komt in de eindsituatie terug, maar dan iets oostelijker aan de Lübeckweg.

4. Afrit Kieler Bocht open

Half november hadden we goed nieuws voor de bedrijven op Driebond en Eemspoort: de nieuwe afrit bij de Kieler Bocht ging open. Dit betekent een belangrijke verbetering voor de bereikbaarheid van de bedrijventerreinen voor autoverkeer vanuit het westen. Het verkeer kan nu doorrijden over de zuidelijke ringweg en deze ‘voor de deur’ bij de bedrijventerreinen verlaten.

5. Oprit Kieler Bocht open

De bestaande oprit vanaf Eemspoort richting Hoogezand werd in augustus vervangen door een nieuwe oprit. De oprit begint nu aan de Kieler Bocht.

6. Bypass Westerbroek open

In de laatste weken van het jaar ging de bypass bij knooppunt Westerbroek open. Verkeer dat vanaf de Europaweg de A7 richting Hoogezand wil nemen, kan de rotonde nu links laten liggen en sneller invoegen. De ingebruikname heeft flink wat tijd op zich laten wachten doordat de nieuwe bebording nog ontbrak.

Spectaculaire operatie op de Paterswoldseweg

In de tweede helft van 2020 zijn we druk bezig geweest op de ringweg tussen het Vrijheidsplein en het Julianaplein. Langs de zuidkant van de ringweg is een tijdelijke weg aangelegd. Zo kunnen we stap voor stap het viaduct over de Paterswoldseweg vervangen.

In augustus zijn we begonnen met het bouwen van de tijdelijke weg. Deze loopt langs de Laan van de Vrede. De tijdelijke weg gaat via een tijdelijk viaduct over de Paterswoldseweg heen. Bijzonder is dat de ondergrond van de weg deels uit piepschuim bestaat, ook wel EPS genoemd. Om de tijdelijke weg te kunnen bouwen was in het najaar de toerit voor het verkeer vanaf het Vrijheidsplein naar het Julianaplein een maand gestremd.

Viaduct Paterswoldseweg

Eind oktober hebben we het tijdelijke viaduct over de Paterswoldseweg geplaatst. Dit was een spectaculaire operatie, waarbij vijf enorme liggers stuk voor stuk per vrachtwagen werden aangevoerd. Eind november werd het verkeer richting het Julianaplein omgezet naar de tijdelijke weg. Twee weken later schoof ook het verkeer vanaf het Julianaplein een baan op. Daarom is nu de oude noordbaan van het viaduct vrij van verkeer. Sinds de tijdelijke weg in gebruik is, kwamen er klachten van omwonenden over geluidsoverlast en trillingen. Combinatie Herepoort heeft eind dit jaar maatregelen genomen.

Kogels voor Bommen Berend

Vanaf juni tot september is archeologisch onderzoek uitgevoerd bij de H.L. Wichersstraat, op de plek waar de bouwkuip van de verdiepte ligging van de zuidelijke ringweg komt. Het onderzoek duurde zo lang omdat er zo veel interessante voorwerpen uit de grond werden gehaald. Omwonenden kregen de kans zelf een kijkje te nemen tijdens de Archeologiedag.

Bij het archeologisch onderzoek zijn onder andere drie kanonskogels gevonden die in 1672 vanuit de stad zijn afgevuurd op de manschappen van Bommend Berend. Verder zijn er resten gevonden van houtzaagmolen De Zaayer. Daarmee kan vrij precies worden bepaald wanneer de molen gebouwd is. Ook vonden de archeologen een sloot die mogelijk uit de Romeinse tijd stamt (ongeveer 200 tot 500 jaar na Christus), maar ook van de vroege middeleeuwen kan zijn (500 tot 1000 na Christus). Verder is er klein gereedschap gevonden, zoals een stukje van een duimstok, een hamer en een zakmes. En ook het nodige huisraad, zoals potjes en kopjes.

Archeologiedag

Op een snikhete dag in augustus mochten ongeveer 75 omwonenden van de H.L. Wichersstaat een kijkje komen nemen. De bezoekers werden meegenomen naar de rand van de bouwput waar de verdiepte ligging wordt gebouwd. In de bouwput was een prehistorische akker te zien en restanten van de oude houtzaagmolen De Zaayer. Verder was op twee tafels een kleine expositie gemaakt van de opgravingen, afkomstig uit verschillende tijdperken.

Op 8 augustus konden omwonenden een kijkje nemen bij de archeologische vondsten op de bouwplaats bij de H.L. Wichersstraat. Foto: Jeroen van Kooten
Op 8 augustus konden omwonenden een kijkje nemen bij de archeologische vondsten op de bouwplaats bij de H.L. Wichersstraat. Foto: Jeroen van Kooten
Op fietse

Aanpak Ring Zuid heeft niet alleen gevolgen voor het autoverkeer, maar ook voor andere verkeersdeelnemers. Neem de fiets, in Groningen het meest gebruikte vervoersmiddel. In 2020 veranderde er voor de fietser het een en ander.

Helperzoomtunnel

De Helperzoomtunnel die in april open ging, is ook een nieuwe verbinding voor fietsers. De tunnel vervangt de spoorwegovergang bij de Esperantostraat, die vanwege de veiligheid moest sluiten. Via deze tunnel kunnen fietsers snel en veilig onder het spoor door, tussen Helpman en het Europapark.

Onderdoorgang Hereweg

De onderdoorgang bij het viaduct over de Hereweg was vanaf half april weer helemaal beschikbaar voor fietsers. Aan de westzijde van de weg was de onderdoorgang ruim een halfjaar afgesloten vanwege werkzaamheden voor de verdiepte ligging. Niet elke fietser nam de omleidingsroute via de Papiermolentunnel, zodat er rond het viaduct gevaarlijke situaties ontstonden.

Fietstunnel MartiniPlaza

In mei ging de fietstunnel bij MartiniPlaza voorgoed dicht. Dit was het fietstunneltje met traptreden tussen de Leonard Springerlaan (bij MartiniPlaza) en de Gasunie, onder de westelijke ringweg door. Fietsers kunnen sinds april gebruik maken van een tijdelijk fietspad langs de westelijke ringweg, bij de drafbaan langs. De fietstunnel moest dicht om ruimte te maken voor de tijdelijke verbindingswegen van en naar de westelijke ringweg.

Fietspad oostzijde Noord-Willemskanaal

Aan de oostzijde van het Noord-Willemskanaal werkt Combinatie Herepoort aan de nieuwe oprit van de A28 voor verkeer vanuit het centrum. Vanwege de veiligheid ging in mei het fietspad langs het kanaal tussen de Brailleweg en de Van Iddekingeweg voor ongeveer twee jaar dicht. Het fietspad aan de andere zijde van het kanaal is wel open.

Papiermolentunnel

Midden in de zomer ging de Papiermolentunnel, bij openluchtzwembad De Papiermolen voor een maand dicht. De vleugelwand van de tunnel moest worden gesloopt om een ondergrond van zand te kunnen maken voor het nieuwe Julianaplein. Het zwembad bleef bereikbaar via de Hereweg. Overigens werd in maart de vernieuwing van de Papiermolentunnel definitief onderdeel van het project. Tegen het Tracébesluit werden geen beroepen ingesteld, zodat de procedures konden worden afgerond. Wanneer deze tunnel wordt vernieuwd, is nog niet bekend.

Vondellaan

Bij de Vondellaan ging in augustus de onderdoorgang voor fietsers voorgoed dicht. Fietsers kunnen nu gebruikmaken van het fietspad langs de Brailleweg. Dit is een fietspad voor tweerichtingsverkeer geworden, van de Vondellaan, onder de ringweg door, tot aan de oversteek bij de Brailleweg.

Oude Winschoterdiep

Bij de aanleg van de bouwkuip voor de verdiepte ligging is in oktober een tijdelijk fietspad gemaakt bij het Oude Winschoterdiep. Deze voert de fietsers om het diepe gedeelte van de bouwkuip heen. Het fietspad is bedoeld voor fietsers in beide richtingen.

Aan het woord

Op onze website laten we geregeld mensen aan het woord die op de een of andere manier betrokken zijn bij de ombouw van de zuidelijke ringweg.

Max Jorritsma (Brandweer Groningen)

Voor hulpdiensten geldt dat elke seconde telt. Hoe werkt dat als je regelmatig te maken krijgt met omleidingen op belangrijke uitvalswegen? Max Jorritsma van Brandweer Groningen vertelt hoe hij samen met Aanpak Ring Zuid zorgt voor zo min mogelijk hinder in de aanrijtijden.

Danny Kamps (Calamiteitendienst)

Als je niet snel gestrest bent en geen negen-tot-vijfmentaliteit hebt, zit je goed bij de calamiteitendienst. Als coördinator is Danny Kamps 24 uur per dag bereikbaar voor calamiteiten op en rondom de zuidelijke ringweg van Groningen. “We staan dag en nacht paraat om de weg snel en veilig weer vrij te maken.”

Frank Hoogeveen (Belastingdienst) en Simret Ghirmai (DUO)

Het beeldbepalende gebouw aan de Kempkensberg, waarin DUO en de Belastingdienst gehuisvest zijn, staat midden in het werkgebied van Aanpak Ring Zuid. “We zijn echt de ‘buurman’ van het project”, beamen Simret Ghirmai en Frank Hoogeveen, beide verantwoordelijk voor de facilitaire dienstverlening. Ze zitten bovenop de werkzaamheden. Letterlijk en figuurlijk.

Sijbren Oenema (Combinatie Herepoort)

Veilig bouwen staat voorop bij Aanpak Ring Zuid. Daarom is ervoor gekozen om het viaduct Laan Corpus den Hoorn/Stadspark niet boven het drukke verkeer te bouwen, maar op een andere plek. Sijbren Oenema, uitvoerder bij Combinatie Herepoort, vertelt hoe dat werkt.

Vincent Velthuijs (Combinatie Herepoort) en Robert Lunenborg (Sealteq)

In november begon Combinatie Herepoort met het verwijderen van de verflaag op het beton van het viaduct bij de Van Iddekingeweg. In deze verflaag is Chroom 6 aangetroffen. Omdat deze stof schadelijk kan zijn voor de gezondheid, moet het op een veilige manier worden verwijderd, zodat geen risico’s ontstaan voor de omgeving. Vincent Velthuijs en Robert Lunenborg leggen uit hoe ze dat doen.

Slimme vragen

Wie een vraag stelt aan Aanpak Ring Zuid, krijgt daarop een antwoord. Sommige van deze vragen zijn ook interessant voor anderen. Ook in 2020 hebben we weer vragen gekregen die voor ons aanleiding waren om er een artikel over te schrijven.

Waarom kan de Esperantotunnel nog niet open?

Op 3 april ging de spoorwegovergang bij de Esperantostraat om veiligheidsredenen voorgoed dicht. Op de plek van de spoorwegovergang komt in de toekomst een fiets- en voetgangerstunnel. De planning is dat deze in 2025 open gaat. Waarom niet direct al? De tunnel ligt er toch al?

Kan de ombouw van de zuidelijke ringweg worden versneld, nu er veel minder verkeer is?

De coronamaatregelen hebben veel invloed op ons dagelijks leven. Dat betekent ook minder verkeer op de zuidelijke ringweg van Groningen. Vaste volgers van ons project vragen zich af of dit van invloed is op de ombouw van de ringweg. Kan de weg nu niet tijdelijk dicht om het werk te versnellen?

Waar is dat kunststof voor in de zandbulten?

We geven toe: het is een gek gezicht. Op diverse plekken waar zand is aangebracht voor de zuidelijke ringweg, steekt iets van kunststof uit. Wat is het? Het is geen vervuiling en ook geen kunst, maar verticale drainage.

Waarom zijn er soms ook werkzaamheden op zaterdag?

De werkzaamheden aan de zuidelijke ringweg kunnen voor veel overlast zorgen. Niet alleen door de week, maar af en toe ook op zaterdag. Vervelend, als je lekker wilt uitslapen of gewoon wilt genieten van je vrije dag. Waarom is het eigenlijk nodig dat we soms ook op zaterdag werken?

Waar gaat de afgegraven grond naar toe?

Bij de werkzaamheden aan de zuidelijke ringweg komt heel wat grond vrij. Zoals nu bij het afgraven van de verdiepte ligging. Wat gebeurt er met die grond?

En in 2021…

Ook in 2021 zitten we volop in de uitvoering van Aanpak Ring Zuid. Op verschillende plekken gaan we verder.

Wat verwachten we in 2021 onder andere te gaan doen?

  • We gaan vanaf januari de noordzijde van het oude viaduct over de Paterswoldseweg slopen. Later in het jaar beginnen we met de bouw van het nieuwe viaduct.
  • In maart slopen we de zuidzijde van het viaduct over de Europaweg. In het najaar volgt de noordzijde.
  • In maart gaan we zijkanten van het viaduct over het Vrijheidsplein slopen.
  • In het voorjaar zijn we klaar aan de westzijde van de Hereweg met de bouwkuip voor de verdiepte ligging en gaan we door aan de oostzijde.
  • In het voorjaar trillen we de ontbrekende damwandplanken voor de verdiepte ligging in bij de Helperzoom en de Verlengde Lodewijkstraat.
  • Rond Hemelvaart gaan we het spoordek van de verdiepte ligging inrollen.
  • Bij de Laan Corpus den Hoorn gaan we in het najaar twee nieuwe viaducten, die nu in de berm bij het Stadspark worden gebouwd, op hun plek inrijden.

De planningen kunnen veranderen, bijvoorbeeld door weersomstandigheden of door wijzigingen in de planning van werkzaamheden elders in het project. Ook coronamaatregelen kunnen hierop van invloed zijn.